Şamil Basayev Şehadetinin 19. Yılında Rahmetle Anıldı

Çeçen direniş lideri Şamil Basayev... Şamil Basayev kimdir? İşte Şamil Basayev'in biyografisi

Çeçen mücadelesinin sembol isimlerinden Şamil Basayev 14 Ocak 1965’te Çeçenistan’ın Vedo köyünde dünyaya geldi. 20. yüzyılda, Rus işgaline karşı Kuzey Kafkasya halklarının öncüsü olan Şeyh Şamil’e atfen, ailesinin “Şamil” adını koyduğu Basayev, aynı Şeyh Şamil gibi, aynı Rus ihtilalinden sonra Ruslara karşı mücadele eden dedesi gibi, hayatını Çeçen halkının tarihten gelen bağımsızlık mücadelesine adadı. Şamil Basayev’in ailesi Rus İhtilali’nden sonra Çeçenistan’dan Kazakistan’a sürülmüş ancak 1957’de Kruçev döneminde yurtlarına geri dönebilmişti.

Şamil Basayev kimdir?

Sürgün yaşamış, işgal ve baskı görmüş bir halkın ve bu halkın bir parçası olan bir ailenin vatanlarına dönmesinden kısa bir süre sonra 1965’te dünyaya gelen Basayev, Çeçenistan’da Kafkasya gerçeğiyle yüz yüze yaşadı. 1982 yılında okuldan mezun olduktan sonra Sovyet Ordusu’nda iki yıl askeri eğitim aldı. Takip eden dört yıl boyunca, güney Rusya’nın Volgograd bölgesinde çalıştı. 1987’de Moskova’da mühendislik eğitimine başladı. Öğrencilik yıllarında devrimci kişiliği ile ön plana çıktı ve hayatı boyunca özgür Çeçenistan için savaştı. Abhazyalı bir hanımla evlendi, biri erkek üçü kız olmak üzere dört evlat sahibi oldu.

1991 Ağustosu’nda Moskova’daki hükümet darbesi sırasında, Komünist Sovyetlere karşı Yeltsin taraftarları arasında yer aldı. Cahar Dudayev, Aslan Mashadov, Abdulhalim Sadullayev gibi örnek isimlerin dava arkadaşıydı.

Sovyetler Birliği’nin dağılma süreci ile tekrar başlayan Çeçen mücadelesi, 1991 yılında Dudayev’in önderliğinde bağımsızlığın ilan edilmesiyle yeni bir döneme girmişti. Çeçenistan’ı tanımayan Rusya Çeçenistan sınırına asker yığıyor, Çeçenistan’la diplomatik ilişkiler geliştirmeye çalışan devletlere engel oluyor ve Çeçenistan’a ambargo uyguluyordu. İşte bu noktada Şamil Basayev, Çeçenistan’da yaşanan insanlık dramını duyurmak için bir Rus uçağını 1991 yılında Ankara’ya kaçırdı ve böylelikle dünya kamuoyu onu tanımış oldu.

Basayev Abhazya’da

Basayev, Abhazya’ya gönderilen Çeçen birliklerin komutanı iken, 1992 yılında Abhazya’nın Gürcü işgalinden kurtulmasında birinci dereceden etkili olan Kafkas Halkları Konfederasyonu (KHK) birliklerinin komutanlığına getirildi. Ancak, Kafkasya’da kurulacak bağımsız bir İslam devleti düşüncesine karşı olan Rusya, Dudayev’e karşı askeri birliklerini Çeçenistan’a gönderince, Basayev Abhazya’dan ayrılarak Çeçenistan’a döndü ve Rus yanlısı silahlı birliklerin dağıtılmasında etkili oldu.

1994 yılında Rusya Çeçenistan’ı işgal edince, Şamil Basayev Ruslar tarafından en fazla aranan Çeçen liderlerden biri haline geldi. Nitekim Rus savaş uçakları 1995 yılında Şamil’in Vedeno’daki evini bombalayarak ailesinden eşinin ve çocuklarının da aralarında bulunduğu 11 kişiyi şehit etti.

Rus güçlerin sivillere karşı giriştikleri katliamların en üst seviyelere ulaştığı Haziran 1995’te, Şamil Basayev ve Çeçen direnişçiler Stavropol’da Budennovsk Hastanesini kuşatarak 1600 kişiyi rehin aldı. Basayev, kuşatma ile Rusya’nın Çeçenistan’dan çekilmesi yönündeki taleplerini yineledi. Birkaç gün süren kuşatma sonunda 129 kişi ödü, 415 kişi yaralandı. Bu baskının yapılmasını tetikleyen şartları görmezden gelerek baskında zarar gören siviller için ayağa kalkan kamuoyu ise, Çeçenistan’da soykırıma uğrayan, yerlerinden edilen bir halkın zorlu yaşantısını görmemeyi tercih ettiler.

Budenovs Baskını

Çeçenistan’a adanmış bir hayatın taşıyıcısı Basayev, 1996 yılı Nisan ayında Çeçen Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri Komutanlığına getirildi ve Rus güçleri Çeçenistan’ı boşaltmaya mecbur eden Caharkale (Grozni) operasyonunu komuta etti. Basayev’in Grozni’de elde ettiği başarı Rus güçlerinin geri çekilmesine ve I.Çeçen Savaşı’nın sona ermesine vesile oldu. Caharkale operasyonundan sonra Rusya bölgeyi terk etti, 31 Ağustos 1996 yılında imzalanan Hasavyurt Antlaşması ile barış tesis edildi ve Aslan Mashadov devlet başkanı seçildi.
Basayev, 1998’de Caharkale’de yapılan Çeçen-Dağıstan Halkları Kongresi’nde başkan seçildi. Kongrenin ikinci toplantısında alınan kararla 1 Ağustos 1999’da kurulan İslam Şurası’nın başkanı oldu.

Bağımsız bir Dağıstan-Çeçen İslam Cumhuriyeti’nin kurulmasını destekleyen Basayev ve Hattab, komuta ettikleri 2000 mücahitle Dağıstan’daki haksız saldırıyı engellemek istediler. Ancak 1996’da ummadığı bir yenilgiyi tamir etmek isteyen Rusya’nın isteği de buydu. Rusya bölgeye müdahale etti, dahası Dağıstan ayaklanmasını bahane ederek Çeçenistan’a girdi ve böylece II. Çeçen Savaşı başlamış oldu. Rusya’nın I. Çeçen Savaşı ardından gelen barışı ihlal ederek Ekim 1999’da Çeçenistan’ı yeniden işgal etmesi üzerine, doğu cephesi komutanlığı görevini sürdürmeye başlayan Basayev, ikinci savaş sırasında Grozni’yi savunurken yaralandı ve bir ayağını kaybetti.

Rusya’nın 1999’da bölgeye tekrar girmesiyle başlayan II. Çeçen Savaşı’nın Çeçen halkına bilançosu ağır olmuştu. Ambargo, kontrol noktaları, temizlik operasyonları, toplama kampları, kaçırılma, yağmalama, tecavüz, işkence gibi uygulamalar, Çeçenistan’da yaşanan dram sonucu gerçekleşen iltica olayları ağır kayıplar verdirmişti. Kendi hayat hikayeleri Çeçenistan halkının yaşadığı dramın seyri ile şekillenen Basayev ve dava arkadaşları, 23 Ekim 2002’de Rus güçlerinin Çeçenistan’dan çekilmesini talep etme amacıyla gerçekleştirilen Moskova Tiyatro Baskını’nı yönetti. Bu baskını devlet başkanı Aslan Mashadov’un bilgisi dahilinde yürütmemesi Basayev ile Mashadov arasında gerilime sebep oldu.

Ayrıca, Basayev 2004 yılında Kuzey Osetya’nın Beslan kasabasındaki bir ilkokula yapılan ve Rusya’nın güya kurtarma operasyonu adı altında kendi vatandaşlarını katlettiği eylemin de sorumluluğunu üstlendi. Rusya, Beslan kasabasındaki eylemin ardından Basayev’in başına 10 milyon dolar ödül koymuştu.

Şamil Basayev başına konan bir servete rağmen, Rus gazeteci Andrei Babitsky’e ropörtaj verdi. Ropörtajda, “bilinçli olarak” masum çocuk ve kadınların ölümüne neden sebep olduğu sorulduğunda, Rusya’nın “resmi olarak” öldürdüğü 40 bin Çeçen çocuğu hatırlattı. Basayev’in bu ropörtajı Amerika’nın ABC kanalında yayınlandı. Kanal’ın ropörtajı yayınlamasının ardından Rusya, ABC televizyonundan gazetecilerin Rusya’ya girişini yasakladı. Yine 3 Şubat 2005’te, İngiltere’den Kanal 4 Basayev ile ropörtaj yapacaklarını açıkladı. Rusya Dış İşleri Bakanlığı bu ropörtajın ‘terörist’lere güç kazandıracağını ileri sürerek İngiliz Hükümeti’nden röportajı iptal etmelerini talep etti. Fakat İngiltere Dış İşleri Bürosu özel bir kanalın yayınına müdahale edemeyeceklerini söyledi ve ropörtaj planlandığı tarihte gerçekleşti.

20. yüzyıl son çeyreğinde Avrupa’nın göbeğinde Bosna’da gerçekleşen soykırıma kayıtsız kalan dünya kamuoyu Çeçen Savaşı’na da gözlerini yumdu. Çeçenistan’da yaşanan hak ihlalleri kayıtlarda yerini almazken, Basayev ve arkadaşlarının çabası terörist mücadele olarak yaftalandı. Basayev, 21 Şubat 2000 tarihinde verdiği ropörtajda “Bu savaş içerisinde olabilecek her türlü şeye hazırız. Karşılaşacağımız her zorluğu aşabilecek güçteyiz. Buna inancımız tam. Fakat bizim beklemediğimiz ve anlayamadığımız şey inançsız Batı’nın desteğiyle dünyanın gözü önünde Ruslar tarafından gerçekleştirilen imha çalışmaları karşısında, İslam aleminin içinde bulunduğu hayret verici sessizlik.” diyordu. “Dünya Müslümanlarına Çeçen sorununa sahip çıkmaları için çağrıda bulunmayacak mısınız?” dendiğinde “Eğer Allah’ın çağrısı ve tehdidi bu insanların kalplerini titretmediyse benim, yani Rabbine karşı son derece zayıf ve aciz olan Şamil’in onlardan bir yanıt beklemesi yanlış olur.” cevabını veriyordu. Namazını, orucunu, yaşamını ve ölümünü Alemlerin rabbi için adayan bir hayattı Basayev’inkisi.

Şamil Basayev, Budenovsk baskını (1995), Mosokova tiyatro baskını (2002), Grozni karargahının bombalanması (Aralık 2002), Beslan okul baskını (Eylül 2004), Bumerang Operasyonu (Eylül 2004), Nalçık baskını (Ekim 2005) gibi olayları üstlendi. Dedesi gibi kendi çocukları da Rus askerlerinin zulümlerine maruz kalan, hayatı cepheden cepheye koşmakla geçen Basayev, kimi zaman sivil halkın da etkilendiği bu baskınlardan dolayı eleştirilere maruz kaldı. Çeçen sorununu cephedeki gayretinin yanında diplomasi yoluyla çözme arayışında olan Aslan Mashadov ile görüş ayrılıkları oldu ancak bu durum Çeçenlerin özgürlük mücadelesini aksatmadı ve mücadelenin geneline yansımadı.

Mart 2006’da Çeçen Cumhuriyeti başkanı Ramazan Kadirov, 3000 askerin dağlarda Basayev’i aramak için görevlendirildiğini ilan etti.

HAYATI MÜCADELEYLE GEÇTİ

Yeryüzünde haritalar yeniden çizilirken, mazlum halklar açlık, korku, mallardan ve canlardan eksiltilme ile imtihan edilirken, Çeçenistan’da alevlenen özgürlük mücadelesi, Dudayev, Yandarbiyev, Mashadov, Sadullayev ve Basayev gibi liderlerin ve onların destekçilerinin omuzlarında hayat buldu. Savaşın başladığı günden bu yana 300 bin şehit veren Çeçen halkı, Dudayev, Raduyev, Yandarbiyev, Mashadov ve Sadullayev’in şehadetlerinin ardından Şamil Basayev’i de şehit verdi. Şamil Basayev, Devlet Başkanı Dokka Umarov'un emrinde Çeçenistan Silahlı Kuvvetleri Komutanlığı görevini sürdürmekteyken 10 Temmuz 2006’da İnguşetya’nın Ekazevo köyünde askeri bir konvoyda seyreden Basayev, Rusların konvoya yerleştirdiği patlayıcının infilak etmesi sonucu hayatını kaybetti.

Basayev Abhazyalı bir kadınla evlendi, biri erkek üçü kız olmak üzere dört evlat sahibi oldu.