Genetik olmayan kalın bağırsak türüne 50 yaşın altındakiler çok daha dikkatli olması gerekmektedir.
kalın bağırsak kanserlerinin ezici çoğunluğu önce bir polip şeklinde ortaya çıkmakta ve beş ile on yıl arasında bir süre zarfında kansere ilerlemektedir.
Yani biz artık kanser oluşmadan önce kanser oluşturacak değişiklikleri fark edip onları ortadan kaldırabiliyor ve kanseri daha oluşmadan önleyebiliyoruz.
Bunun erken tanıdan ne farkı var?
Erken tanı dediğimiz zaman oluşmuş olan bir kanserin ileri evrelere ulaşmamış haldeyken, yani başka organlara atlamamışken yakalanmasını anlıyoruz. Halbuki kalın bağırsak kanserini henüz polip aşamasında yakaladığımızda henüz oluşmamış kanseri baştan önlemiş oluyoruz.
Polip nedir?
Tanım olarak kalın bağırsağın iç yüzündeki zarda oluşan her türlü çıkıntıya polip deriz. Derimizde oluşan sivilce, et beni vs. olarak tanımladığımız lezyonları düşünün. Bunların bağırsakta oluşan halleri poliplerdir. Kanser öncüsü olup olmadığını anlamanın en güvenilir yolu polipin çıkarılarak patolog tarafından mikroskopta incelenmesidir.
Poliplerin saptanması ve çıkarılması kolonoskopi adı verilen yöntemle yapılır. Kolonoskopi bugün son derece yaygın kullanılan ve deneyimli ellerde neredeyse sıfır risk içeren bir işlemdir.
Bir gün önceden yapılan bağırsak hazırlığı sonrasında makattan ilerletilen ve ucunda ışık ile kamera bulunan bükülebiir bir aletle tüm kalın bağırsak ayrıntılı olarak incelenebilir. Bu şekilde görülen poliplerin tamamına yakını aynı işlem sırasında özel yöntemlerle yerinden kesilip ayrılarak dışarıya alınır ve patoloji incelemesine gönderilir.
Bağırsaklar nasıl hazırlanır?
Bağırsak temizliği işlemi yapacak olan hekimin tercihine bağlı olarak değişik şekillerde yapılabilir. Tüm yaklaşımların ortak noktası bir günü katı gıda almadan geçirmektir. Kimi hekimler çok sıkı bir diyet listesi verirken kimi hekimler daha rahat bir hazırlık programını tercih ederler.
Tabii gıda kısıtlamasına ek olarak bağırsakların boşalmasının sağlanması için değişik müshiller de kullanılır. Bunun doğal bir sonucu olarak hazırlık gününün akşamı normalden çok daha fazla tuvalet ihtiyacı oluşmasıdır.
Genetik midir?
Kesinlikle hayır! Kalın bağırsak kanserlerinin çoğu ailevi değildir. Ama ailede kalın bağırsak kanserli kişilerin varlığı riski artırmaktadır. Hele ki ailedeki kalın bağırsak kanserli bireyler 50 yaşın altındalar ise çok daha dikkatli olunması gerekir.
Başka yolu var mı?
Evet olabilir... Ülkelerin sağlık sistemleri de aslında yaygın kolonoskopi uygulaması fikrine pek sıcak bakmazlar çünkü kullanılan yüksek teknoloji, aletlerin belirli bir ömürlerinin olması gibi nedenlerle kolonoskopi aslında yüksek maliyetli bir işlemdir.
Oldukça basit ve ucuz bir yöntem olmasına rağmen hatalı pozitiflik oranı yüksektir. Ayrıca pozitif çıktığında yine kolonsokopi yapılması gerekmektedir. Makattan ilaç verilerek çekilen röntgen filmleri artık geçmişin uygulamalarından sayılmalıdır.
Hem zahmetli hem de yeterince başarılı değildir. Bilgisayarlı tomografi ile sanal kolonoskopi ilk anda çok heyecan verici görünse de herhangi bir şüpheli görünüm varlığında yine kolonoskopi gerekecektir. Herhangi bir şikayeti olmayan insanların kalın bağırsak kanserini polip aşamasında yakalama amaçlı tarama kolonoskopileri 50 yaşında başlatılır.
Normal bulunursa 60 ve 70 yaşlarında tekrarlanır. Ama ailede birinci ya da ikinci derece akrabalarda 50 yaş altında kalın bağırsak kanserli bireyler varsa, ilk kolonoskopi yaşı, kanserli bireyin, tanı konulduğundaki yaşından beş sene önce olmalıdır.
Bir örnek vermek gerekirse, bir amcasında 35 yaşında kalın bağırsak tanısı konulduğu bilinen bir insan için ilk kolonoskopi yaşı 30 olmalıdır.
