Böbrek Nakli hakkında bilmedikleriniz. Çocuk sahibi olmanın yolunu mu açıyor?

Hastalıkları boyunca bir bardak su bile içemeyen, sosyal hayattan kopma noktasına gelen hastalar; canlıdan ya da kadavradan yapılan böbrek nakli sonrası beslenme ve spor programlarına, iş ve sosyal yaşamlarına sağlıklı birer birey olarak devam edip çocuk sahibi bile olabiliyor. Doç. Dr. Burak Koçak, 3-9 Kasım Organ Nakli ve Bağışı Haftası'nda böbrek nakli konusunda bilinmesi gerekenler hakkında bilgi verdi...

İdrarda köpürme böbrek hastalığı habercisi olabilir
Dünya genelinde 2 milyon, ülkemizde ise 60 binin üzerinde hasta diyalize bağlı yaşamakta ve nakil için sıra beklemektedir. Kronik böbrek yetmezliklerinin en önemli sebepleri diyabet, yüksek tansiyon ve böbrek iltihabı (nefrit) olarak sıralanmaktadır. Hiçbir belirti vermeden ilerleyen hastalık, böbreklerin 85-100'lerde olması gereken süzme fonksiyonunun 30'un altına düşmesi ile belirti vermeğe başlar. Sabah uyanıldığında göz kapaklarının altında şişme, ellerde ve ayaklarda hafif ödem, halsizlik ve idrar yaparken meydana gelen aşırı miktardaki köpürme; belirtilerin en önemlisidir. Kişinin idrarında önemli bir miktarda protein bulunması köpüklü idrar oluşmasına neden olur. İdrardaki köpürme; böbrek hastalığının başladığını, hatta hastalığın ilerlediğini göstermektedir.

NAKİLLİ ÇOCUĞUN GELİŞİMİ DURMAZ

7 aylıktan 70 yaşına kadar her hastaya böbrek nakli yapılabilir 
Gerekli önlemler alınmadığı için hızla ilerleyen hastalık, 10-20 sene düzgün çalışabilecek böbreğin işlevini iki-üç sene içinde bozmaktadır. Süzme fonksiyon hızı 10'un altına düştüğünde kronik böbrek yetmezliği hastalarının bir destek tedavisi olmadan yaşama tutunmaları zorlaşır. Diyaliz ve nakilden başka hiçbir tedavi imkanı kalmayan hastalara yaşam kalitesini artırması ve kısa sürede kalıcı iyileşme sağlaması için genel olarak böbrek nakli tavsiye edilir. İlerleyen tıbbi imkanlar ve hekim tecrübeleri artık 5 yaşın altındaki çocuklara ve 65 yaş üstü insanlara da nakil yapılabildiğini göstermiştir. Bu nedenle imkanı olan 7'den 70'e her hastanın böbrek nakli olması gerekmektedir. 

Çocuklar böbrek nakli sonrası minyon kalmıyor 
Çocukluk dönemindeki böbrek yetmezlikleri genellikle doğumsal nedenlerdenkaynaklanır. Çocuklarda böbrek yetmezliği milyon nüfusta 10-15 oranında görülmektedir. Bu nedenle doğum sonrasında diyalize ve nakle ihtiyaç duyan ciddi bir çocuk hasta grubu bulunmaktadır. Böbrek yetersizliği hastası olan çocuklar gelişme geriliği nedeniyle yaşıtlarına göre beden gelişimini tamamlayamıyor. Düşük kilo ve kısa boy sorunları nedeniyle hayatı olumsuz etkilenir. Bu nedenle özellikle de 5 yaşın altındaki kronik böbrek yetmezliği olan çocuklara mutlaka nakil yapılması gerekir. Geçmişte çocukların düşük kilosu, kısa boyu böbrek nakline engel teşkil ederken, gelişen teknoloji, alternatif ilaçların üretimi ve cerrahi tecrübeler sayesinde artık 6-7 kilo olan çocuklara da böbrek nakli yapılmasınınyolunu açmıştır. Nakilden sonraki ilk bir yılını sağlıklı bir şekilde geçiren çocuklar, yaşıtları gibi büyümeye başlar, okuluna, sporuna devam edebilir.

NAKİLLER ARTIK DAHA BAŞARILI

Çapraz böbrek naklinde 'hibrit yöntem' başarıyı artırıyor 
Geçmiş yıllarda sadece kan uyumsuzluğu olan çiftlere çapraz nakil yapılması düşüncesi bulunmaktayken, gelişen teknoloji sayesinde günümüz şartlarında olaya daha farklı bir pencereden yaklaşılmaktadır. Yapılan tetkiklerle, hastanın kanında vericisinin böbreğine karşı olan antikor maddeler belirleniyor. Bu şekilde yapılan naklin başarısız olma ihtimali yüksektir. Bu hastalara belli bir ilaç tedavisi verilip antikor düzeyleri düşürülerek de nakil işlemi yapılabilir. Ancak bu antikorlar belli bir düzeyin üstündeyse nakil yine başarılı olmaz ya da bir süre sonra vücut yine de böbreği reddedebilir. Bu nedenle hibrit yöntem uygulanmaktadır. Yine bu şekilde olan bir çift bulunmakta ve iki uygun çift birbirleri ile çaprazlanmaktadır. Bu kişilerin kanlarındaki antikor düzeyleri daha tedavi edilebilir noktalara getirilmektedir. Daha sonra da uygulanan ilaç tedavisi ile antikor düzeyleri tamamıyla ameliyat için güvenli bir noktaya getirildiğinde nakil başarılı bir şekilde yapılmaktadır. Hibrit yöntem ile birbirlerine uygun olan hastalara yapılan böbrek nakilleri bu sayede daha risksiz daha başarılı ve uzun ömürlü olmaktadır. 

Nakil sonrası anne-baba olabilirsiniz
Böbrek nakli sonrası eskiden hastanın yaşamını kısıtlayıcı engeller konulmaktaydı.Hastaların evinden dışarı çıkmaması, sürekli maske ile dolaşması ve sosyalyaşamdan uzak durması önerilirdi. Modern yöntemlerin kullanılması, tıbbi tecrübenin artması ile artık bunların hiçbirine gerek olmadığı ortayı çıktı. Artık hastalara nakilden önce nasıl yaşıyorsa, nakilden sonra da aynı şekilde yaşamaları gerektiği belirtilerek kısıtlayıcı önlem getirilmemektedir. Maske takmadan toplu ulaşım araçlarını kullanabilecekleri, işlerine, eğitimlerine devam etmeleri ve günlük tüm aktivitelerini rahatlıkla yerine getirebilmeleri söyleniyor. Evli çiftlerdoğru zamanda çocuk yapabilmekte, anneler çocuklarını emzirebilmektedir. Hastalığı sırasında sperm kalitesi düşerek üreme fonksiyonları azalan erkek hastaların nakil sonrası sperm parametrelerinde düzelmeler meydana gelmektedir. Kadınların üreme fonksiyonları normale döndüğü için nakilden bir-iki yıl sonra rahatlıkla hamile kalarak çocuk sahibi olabilmektedirler.

Bir böbrekle uzun bir hayat mümkün
Hastaya nakledilen bir böbrek ile hayatı boyunca sağlıklı yaşaması ana hedef haline gelmiştir. Nakledilen böbreğin ömrü geçtiğimiz yıllara göre çok daha iyi bir seviyededir. Önümüzdeki yıllarda gelişecek teknoloji ve ilaçlarla hastaların nakledilen tek böbrek ile yaşam kalitesi ve süresinin daha da artmasının sağlanması amaçlanmaktadır. Nakil sonrası hastalara kullanacakları ilaçların dışında hiçbir kısıtlama yapılmamaktadır. Ayrıca bir yakınına böbreklerinden birisini vererek tek böbreği kalan kişiler de nakilden sonra hiçbir sıkıntı yaşamamaktadır. Hiçbir ilaç kullanmadan ve diyet uygulamadan tek böbrek ile hayatının geri kalanını kaldığı yerden sağlıklı bir şekilde geçirmektedir.

BÖBREK NAKLİ SONRASI NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Az tuzlu beslenerek tansiyon takibi yapılmalı
Karbonhidrat ve yağlı besinlerden uzak durarak beslenmeli
Nakil sonrası kullandığı ilaçların mide emilimine zarar vermemesi için greyfurt tüketmemeli
Düzenli egzersiz yapmalı, yürüyüş programları hazırlanmalı
Şeker hastaları kan şekerini kontrol altında tutmalı
Evcil hayvan besleyebilirler
Kadın hastalar çocuk doğurabilir, emzirebilir
Nakil olduktan bir ay sonra araç kullanabilir
Ağır işler dışında her iş kolunda çalışabilir.